|
Makaleyi sesli dinle
|
Açık piyasa işlemleri; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın piyasada dolaşan para miktarını kontrol etmek maksadıyla hazine bonosu, hisse senedi veya tahvil alım satımına gitmesini ifade eder. Burada asıl amaç, para arzını istenen yönde etkilemektir. Ülkemizde açık piyasa işlemleri, Merkez Bankası tarafından likiditeyi düzenlemek amacıyla kullanılır. Bu işlemlerin genel hatları, Merkez Bankası Kanunu’nun 52. ve 56. maddelerinde çizilmiştir. APİ yalnızca para politikası hedefleri ile gerçekleştirilebilir, hazine ya da kamu kurum ve kuruluşları için kredi sağlamak amacıyla yapılamaz. Ayrıca kanuna göre bu işlemlerin vadesi, 91 günden fazla olamaz.
TCMB, açık piyasa işlemlerini birkaç işlem türünü kullanarak gerçekleştirir. Açık piyasa işlemleri, etkileri tam olarak ölçülebildiği için son derece avantajlıdır. Ayrıca APİ’ler, kontrol edilebilir ve tersine çevrilebilir bir yapıya sahiptir. Bu da açık piyasa işlemlerini daha güvenilir bir hâle getirir. Açık piyasa işlemleri, küçük alım-satımlar yoluyla da gerçekleştirilebilir. Bu durum, para tabanı üzerinde minimal değişikliklerin yapılmasına dâhi izin verir. Tüm bu avantajlar ve hızlı sonuçlar ortaya koymasından ötürü Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, açık piyasa işlemlerini sıklıkla tercih eder.
“Açık piyasa işlemleri nedir?” sorusuna yönelik olarak “TCMB’nin likidite miktarı ve politika faizini düzenlemek için yaptığı alım satım gibi piyasa işlemleridir.” şeklinde bir cevap verilebilir. Merkez Bankası, belirli dönemlerde para tabanında meydana gelen değişiklikleri etkilemek maksadıyla açık piyasa işlemleri gerçekleştirebilir. Örneğin, yılbaşı tatili ya da bayram öncesi gibi tarihlerde para tabanındaki değişiklikleri bertaraf etmek için açık piyasa işlemleri yapılır. Bu amaçla yapılan işlemlere defansif açık piyasa işlemleri denir. Merkez Bankası, herhangi bir tehdit algılamadığı durumlarda da para tabanını değiştirmek için bu işlemleri yapabilir. Bu tür durumda yapılan işlemler, ofansif ya da dinamik açık para işlemi olarak adlandırılır.
Açık Piyasa İşlem Türleri
Açık piyasa işlem çeşitlerinden ilki, depodur. Depo; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın bankalara belirli vade aralıklarında teminat ve limitleri doğrultusunda mevduat olanağı sunmasıdır. Repo ise piyasada geçici olarak likidite sıkışıklığı yaşandığı zamanlarda başvurulan bir işlemdir. Repo işlemleri, likiditenin kısıtlı bir süre için artırılmasını amaçlar.
Ters repo, adından da anlaşılacağı üzere repo işlemlerinin tam tersi yönünde yapılan satış faaliyetidir. Burada Merkez Bankası, açık piyasa işlemleri yapmaya yetkili kuruluşlara belirli sözleşme maddeleri kapsamında portföyündeki kıymetlerin satışını gerçekleştirir. Ters repoda kıymetler, ileri bir tarihte geri alınmak üzere satılır. Ayrıca Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası; piyasadaki likidite miktarını kontrol etmek maksadıyla doğrudan alım-satım, likidite senedi ihracı ve Türk lirası depo alım ihalesi işlemlerini de gerçekleştirebilir.
